Nghệ thuật Terrarium



Nói đến nghệ thuật cây cảnh, người ta nghĩ đến việc trồng cây ngoài trời, trồng trong chậu đất, chậu xi măng, chậu nhựa nhưng ít ai nghĩ trồng trong một chậu thủy tinh. Nghệ thuật Terrarium là nghệ thuật "trồng cây trong chậu thủy tinh". Thuật ngữ Terrarium xuất phát từ tiếng latinh terra có nghĩa là đất sỏi, arium là nơi lưu giữ. Hình thức Terrarium xuất hiện sớm nhất vào khoảng 500 năm TCN, đến thế kỷ thứ 19, một bác sĩ người Anh Nathaniel Bagshaw Ward trong quá trình sưu tầm và quan sát các côn trùng ông vô tình để quên một bình thủy tinh úp trên đất ẩm có bào tử dương xỉ bên trong, sau đó các bào tử này nảy mầm và phát triển thành cây dương xỉ. Nathaniel Ward cho rằng, thực vật có thể phát triển tốt khi bị nhồt trong lồng kính không có thông gió. Ông tiếp tục phát triển thêm nhiều nhà kính thu nhỏ mà ông đặt cho chúng cái tên “fern cases”, và ngày nay chúng được biết đến với cái tên Wardian cases hoặc Terrariums. Nghệ thuật Terrarium bắt đầu xuất hiện từ đấy.



Terrarium là một môi trường nhân tạo tương đối khép kín khác biệt với môi trường xung quanh, có đất hoặc cát, sỏi, cho thực vật hoặc động vật có thể sinh sống tự nhiên như hồ thủy sinh, hồ bán cạn...Các chậu cây cảnh, bonsai truyền thống với chậu chứa mở ít cách biệt với môi trường xung quanh.
Terrarium là một hệ sinh thái thu nhỏ gồm nhiều loại thực vật đa dạng được kết hợp và thiết kế theo phong cách tái hiện một khung cảnh thiên nhiên thu nhỏ trong các chai lọ, bình hay bất kỳ vật chứa nào bằng thuỷ tinh trong suốt. Đó cũng là lý do nó được gọi là tiểu cảnh. Những loài cây cảnh được ưa tiên chọn lựa như sen đá (còn gọi là liên đài, hoa đá, giống cây nhỏ, gần như không có thân mà chỉ thấy lá, mọng nước và đặc biệt lá thường xếp thành hình như những bông hoa, nhất là hoa sen, ưa mọc trên đá, sỏi, phát triễn chậm, rất dễ sống và sống lâu), cây không khí (một loại cây sống trong không khí không cần đất, chỉ cần hơi nước, không khí và chút hơi sương sớm mai để tồn tại), lưỡi hổ (còn gọi là lưỡi cọp, hổ vĩ, hổ thiệt), xương rồng, rêu, dương xỉ… là các loài có khả năng chịu được thay đổi của môi trường thời tiết, sống dai, vừa nhỏ, vừa xinh, nhiều hình dạng, kích thước, chậm lớn, khi trưởng thành không quá cao thì mới đẹp. Nhiệt độ và ánh sáng được cây hấp thụ qua lớp kính trong suốt. Nhờ vào lớp kính nầy mà ta có cảm giác như đó là một thế giới riêng kỳ diệu, nơi mà các loài cây tí hon đang sinh trưởng và phát triển, có thể quan sát sự quang hợp, tuần hoàn nước, mọc mầm non, rụng lá...
Terrarium được chia làm 2 loại:
- Terrarium kín phù hợp với các loại cây nhiệt đới như dương xỉ, phong lan,… Do môi trường nhiệt đới nhiều mưa, khá ẩm ướt vì thế các loài cây này có thể phát triển bình thường mà không cần tưới nước dù sinh trưởng trong bình kín.
- Terrarium mở phù hợp với các loại cây chịu được khô hạn như sen đá, xương rồng..., chỉ cần chú ý không để độ ẩm quá cao làm úng cây.
Người chơi Terrarium cần phải có sự tỉ mỉ, cần mẫn và khéo léo, chẳng hạn nếu cứ để cây mãi trong phòng lạnh thì chắc chắn cây sẽ chết, hay chăm tưới nước quá cây sẽ bị úng. Các vật liệu để làm Terrarium là sỏi trắng, sỏi màu, cát trắng, gỗ khô, 1 vài cây xanh, rêu và 1 chiếc lọ thủy tinh, 1 đôi đũa, 1 cái muỗng... đủ để bạn tạo một khu vườn tí hon, xinh tươi. Thiết kế Terrarium phải theo luật viễn cận của hội họa cổ điển Châu Âu. Tỉ lệ giữa cây cối và núi đá, đồ vật trang trí hết sức quan trọng. Một am tranh hay ngôi tháp, một tượng hình đạo sĩ hay một tiều phu, một chiếc thuyền nan hay một con cò…là cả một sự gạn lọc tinh vi của nghệ nhân.



Một tác phẩm Terrarium có hồn, có khi là một không gian hùng vĩ của núi rừng, cũng có thể là một rừng trúc tĩnh lặng cần phải xem được bốn mặt, tạo chiều sâu cho tác phẩm, nếu chỉ xem được mặt tiền thì cảm giác sẽ khô khan, chai lì.
Ưu điểm của Terrarium là nhỏ, gọn, dễ di chuyển, có thể mang cả khu vườn ấy vào trong phòng lạnh hoặc bất cứ nơi nào mà ta muốn. Nhà ở đô thị chật hẹp nên những góc sân nhỏ, tiền sảnh, bậc thềm cửa sổ, phòng làm việc, phòng khách, phòng ngủ, nhà bếp, trên bàn cà phê ...đều là những vị trí trưng bày tốt, làm cho không gian sống của chúng ta trở nên sinh động hơn.
Terrarium là cả thế giới thu nhỏ lại vừa bằng một lọ thuỷ tinh, là một nghệ thuật không có giới hạn trong tiêu chuẩn sáng tạo, loại hình hay kích thước, hầu như không có tác phẩm nào hoàn toàn giống nhau. Terrarium là sự cảm hứng đầy nhiệt tình của nghệ nhân. Cuộc sống hôm nay quá nhiều bận rộn, nên khi có dịp hòa mình vào với thiên nhiên thì ta có cảm giác như được nhẹ nhàng, thanh thản hơn. Terrarium mang thiên nhiên đến gần với con người, thiên nhiên ấy đôi khi không phải là những cánh rừng bạt ngàn mà chỉ có thể là một khay nhỏ nhắn xinh tươi chưng ở một góc nhà.


Cách làm Terrarium