THIỀN VÀ VŨ ĐIỆU
Lê Tấn Tài


Vũ điệu hay là các điệu nhảy múa đã ra đời từ lúc con người xuất hiện . Trên thế giới, dân tộc nào cũng biết nhảy múa , bởi nhảy múa là một nghi lễ tôn giáo để cúng tế và cầu nguyện thần linh cho ước vọng no ấm của con người được thành tựu, đồng thời cũng để làm vơi những gian lao , khó nhọc trong cuộc sống hàng ngày . Đặc biệt khi các bộ lạc còn trong giai đoạn hái lượm, săn bắt thì các buổi nhảy múa để biểu lộ nỗi vui mừng vì những con thú đã săn được, hoặc trong hội mùa, những người nông dân nhảy múa để mừng một mùa thu hoạch lúa ngô sung túc .


Vũ điệu quần chúng


Trải qua một thời gian dài , những lễ nghi nhảy múa đơn giản được gọt giũa thành những điệu nhảy với những tiết tấu , âm điệu đa dạng để tạo ra những vũ điệu đẹp, vui, lạ mắt , gây hưng phấn cho con người. Ngày nay vũ điệu dùng động tác của cơ thể kết hợp với âm nhạc như là một ngôn ngữ để diễn đạt những tình cảm, những xúc động của con người , các nghệ sĩ dân gian đã sáng tạo những điệu vũ đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật như Samba của Brasil , Rumba của Cuba , Tango của Argentina ...
Vũ điệu không những là một bộ môn nghệ thuật mà còn là một bộ môn thể thao để luyện tập cơ thể khoẻ mạnh . Đó là các vũ điệu dưõng sinh hay vũ điệu trị liệu dựa trên nền tảng của thể dục nhịp điệu hoặc võ thuật để chữa và chống lại bệnh tật . Còn một bộ môn vũ điệu khác được biên soạn và chỉnh lại các vũ điệu hiện đại để hướng con người trỡ về tâm linh , tạo một trạng thái bình an cho tâm hồn . Đó là vũ điệu theo phong cách thiền hay là vũ điệu thiền.


Một vũ điệu thiền của Sumi Komo


Vũ điệu thiền là gì? Đó là một loại thiền định sử dụng nhịp điệu và tập trung tư tưởng để nhận thức thực tại thông qua việc nhảy múa . Vũ khúc thiền mô phỏng một phần của vũ điệu tôn giáo và các nhịp điệu của thiên nhiên ( điệu múa của con công , điệu nhảy của con hạc , dáng đi uyển chuyển của con hổ...) . Bất kỳ điệu vũ nào cũng có thể hành thiền, tất nhiên phải loại bỏ các điệu vũ kích động, dâm dật... Vũ điệu thiền ở đây là một điệu " nhảy thiêng liêng", sử dụng vũ khúc để khám phá tâm linh của chính mình : những cảm xúc , thái độ và suy nghĩ khác nhau . Khi chúng ta chuyển động, khối cơ thể trở thành năng lượng và ít nặng nề hơn đối với một khối vật chất nằm ù lì một chỗ, do đó sức mạnh tinh thần được phát huy.


Vũ điệu Yoga


Mỗi vũ điệu đều có một đặc tính riêng , sự thể hiện các đặc tính đó là phong cách và nghệ thuật tạo ra linh hồn của vũ điệu, chẳng hạn : điệu rumba lôi cuốn , samba sôi động , chachacha vui nhộn , pasodoble mãnh liệt , jive hoang dã , trong khi đó vũ điệu thiền thì êm ả... Để khám phá các khía cạnh khác nhau của con người , chúng ta có thể nhảy múa với nhiều nhịp điệu khác nhau bao gồm nhạc jazz, rock, cổ điển. Nhịp điệu trong vũ khúc là những trạng thái khác nhau và ảnh hưởng đến chúng ta trong nhiều cách khác nhau : ảnh hưởng đến nhịp tim , đến hơi thở, đến trạng thái tâm lý . Nó ảnh hưởng đến chức năng của não bộ và ảnh hưởng đến cảm xúc và trực giác.Thật tuyệt vời khi chúng ta say sưa trong âm hưởng của giai điệu bản nhạc . Nhưng có một cách để việc thưởng thức âm nhạc được trọn vẹn hơn, sâu sắc hơn, triệt để hơn, đó là việc thưởng thức âm nhạc không chỉ bằng đôi tai mà bằng toàn bộ cơ thể của mình - đó chính là vũ điệu.
Sự kết hợp hài hoà giữa múa dân gian và múa tôn giáo trong tín ngưỡng tâm linh là một phát hiện độc đáo để thúc đẩy niềm tin tươi sáng vào cuộc sống mới .Vũ điệu là một hình thức “thể dục siêu dưỡng sinh”: khi xem múa hay biểu diễn văn nghệ, ta là khách thể (thụ động), còn người biểu diễn là chủ thể (vận động). Nhưng khi tham gia nhảy múa, ta vừa là chủ thể (vận động biểu diễn cho người ta xem) vừa là khách thể (xem mình và người khác biểu diễn). Điều này làm cho chúng ta luôn thích thú, yêu đời nên ít khi bỏ cuộc, nhờ đó cơ thể thường xuyên được vận động tốt.


Vũ điệu thư giản


Vũ khúc thiền có hai khía cạnh đặc biệt :
-Thứ nhất là để phục hồi các chức năng của cơ thể thông qua việc cơ thể hoạt động như thể dục nhịp điệu , hơi thở tăng làm tăng số lượng khí oxy trong máu , máu huyết lưu thông . Trong vũ điệu chúng ta có thể đốt cháy calorie thừa , cơ tim vận động tốt hơn ,cơ bắp dẽo dai hơn nhưng chủ yếu là tập hít thở. Gần bốn mươi năm trước, Sun Ock Lee, một nữ vũ công và biên đạo múa Hàn Quốc đã phát hiện việc ngồi thiền có nhiều vấn đề đối với Cô. Dây thần kinh của chân Cô bị hư hại lúc còn nhỏ làm cho Cô quá đau đớn . Vì vậy Cô bắt đầu thử nghiệm với một loạt phương pháp thở và sáng tạo những tiết mục múa xinh đẹp mà Cô gọi là Múa Thiền . Đối với Lee người múa thiền phải tập thở từ bụng dưới , múa thiền không khởi phát từ cảm hứng mà từ trạng thái thiền , nó phải bắt đầu từ trong tâm của vũ công hay nói một cách khác nó đến từ trực giác giống như sự chứng ngộ trong công án thiền .
-Thứ hai , vũ điệu thiền là một hoạt động đa hiệu chứ không chỉ thuần túy cơ bắp. Vũ điệu làm tăng lượng máu lưu thông lên não bộ, giảm căng thẳng, cô đơn và luôn luôn động viên trí não nhớ điệu nhạc, bước đi để hòa nhịp với người bạn nhảy. Vũ điệu trở thành một phương pháp hành thiền năng động và kiến hiệu. Chúng ta phải tập múa làm thế nào để kết hợp và chuyển năng lượng ở những nơi khác trong cơ thể đưa vào tâm trí của chúng ta . Tất nhiên thiền không giống như vũ điệu . Thiền chỉ tập một mình , không có đối tác , không có khán giả . Có thể trong khi hành thiền còn khó khăn để tập trung. Nhưng vũ điệu thiền vượt khỏi lằn ranh thiền định cổ điển. Nó biểu hiện một thực tại sống động, nó là hiện thân của thiền trong chuyển động .


Các điệu vũ


Sau đây là một vài lời khuyên thực tiễn để làm cho vũ điệu trở nên có ý nghĩa đối với chúng ta :
- Nhảy múa với một trạng thái bình yên hoàn toàn . Hãy buông thả và ý thức việc mình đang nhảy múa. Vũ điệu thiền không phải là một cuộc thi thể thao hoặc biễu diễn tài nghệ . Đây chỉ là một phương tiện để hợp nhất thể xác và tinh thần . Đừng ngạc nhiên nếu tâm chúng ta khi bắt đầu nhảy múa trở nên rối loạn, bồn chồn, hoặc buồn chán... Hãy để nó tự phát, rồi sau đó từ từ khi chúng ta hòa nhập vào vũ điệu chúng ta sẽ có một hiệu ứng biến đổi .
- Hơi thở là cuộc sống. Một câu thơ, một thần chú, hoặc một bài hát có thể phá vỡ thói quen giữ hơi thở , chúng ta sẽ tự động hít thở sâu hơn .
- Lắng nghe tiếng nói của chính mình và của người khác từ bài hát, khi giọng hát được hòa theo các điệu nhảy . Thậm chí nếu nó là một ngôn ngữ khác và chúng ta không hoàn toàn hiểu ý nghĩa của các từ, hãy nghe âm thanh. Âm thanh tự nó sẽ tác động vào con người Khi chúng ta bắt đầu lắng nghe, âm thanh sẽ lắng đọng vào trong tâm hồn chúng ta .
- Tạo ra một không gian vũ điệu. Đối với một số vũ điệu có thể nên thiết kế sàn nhảy. Việc thiết kế có thể bền lâu hoặc tạm thời, trong nhà hay bên ngoài, bao gồm các hình thức trang trí đơn giản , không cầu kỳ loè lẹt như trong các vũ trường .
- Di chuyển với nhau. Các điệu múa sẽ tập trung hài hoà với những người khác và chúng ta sẽ không còn ý thức về bản thân của mình Chúng ta hoà đồng với nhóm và với các điệu nhảy đôi hoặc tập thể .
- Nhạc là một yếu tố cực kỳ quan trọng, không có nhạc không thành vũ điệu và mọi điệu vũ đều phụ thuộc vào sự tương ứng của nhạc nền. Chúng ta cần biết những bước nhảy căn bản và nắm vững điệu nhạc và nhịp điệu.
- Sử dụng trang phục. Một số điệu múa được tăng cường bằng phương tiện của màu sắc, hình thức, và vật liệu. Đối với một số khác, các trang phục cho nghi lễ không thể thiếu, nhưng trang phục không được hào nháng mà phải tương ứng với từng vũ điệu .Trang phục đơn giản là điều cần thiết .
- Cho phép im lặng. Sau khi những âm thanh và chuyển động ngừng lại , là những giây phút im lặng. Sự im lặng là để có thời gian cho những phẩm chất trong khi nhảy múa được gợi lên . Đây là một phần quan trọng của vũ điệu. Vì vậy đừng vội vã . Chúng đang học tập thiền định thông qua nhảy múa, và khiêu vũ thông qua thiền định. Sự hiện diện của chúng ta được nâng cao thông qua sự im lặng.
- Mong đợi cuộc sống thay đổi. Chúng ta càng múa, càng có nhiều cơ hội sẽ tìm thấy chính mình trong sự nhận thức thực tại . Đơn giản là nhận thức sự có mặt của chúng ta trong vũ điệu . Các cử động của cơ thể sẽ kích hoạt trung tâm não của chúng ta và tạo ra một luồng thông tin có giá trị giữa tâm trí và cơ bắp . Cảm giác nầy được thấy trong Yoga, hay trong các phương pháp thực hành thiền khác. Khi chúng ta nhận thức được sự hiện diện của chính chúng ta trong khi nhảy múa ,tự động những căng thẳng , mệt mỏi, và khó chịu sẽ biến mất và chúng ta sẽ cảm thấy cơ thể và tinh thần được khoẻ và tốt hơn .


Vũ điệu tập thể


Vũ điệu thiền như là một lễ nghi để phụng sự và tôn vinh sự thiêng liêng của tinh thần . Nó là một phương cách chữa bệnh , tâm lý lành mạnh và phát triễn tâm linh . Vũ theo phong cách thiền thực hiện được bất cứ ở đâu và bất cứ với vũ điệu nào . Nó có thể là những vũ điệu cổ xưa hoặc vũ điệu hiện đại . Khi chúng ta nhảy múa , một dòng chảy tự nhiên của năng lượng trong người của chúng ta sẽ nhập vào trong điệu nhảy . Nó khai mở các huyệt đạo đã bị tắc nghẽn bởi các tình cảm cũ , thành kiến sai lệch , những bế tắc các bộ phận không còn hoạt động hoặc đã biến mất . Vũ không phải chỉ là một ngôn ngữ để diễn đạt mà nó cũng biết lắng nghe , lắng nghe những âm thanh của các làn sóng bên trong con người . Cho dù chúng ta nhảy trong phòng riêng , trong một lớp học hoặc nhóm, hoặc trước một số khán giả hỗ trợ, chúng ta sẽ cảm thấy dâng lên một cảm giác đồng nhất với nhóm, khán giả, thế giới, và với nhân loại. Bây giờ chúng trở thành người sáng tạo của vũ điệu, chuyển động của riêng mình , các năng lực của cơ thể và thế giới của riêng mình .


Vũ điệu nghệ thuật