CÕI THƠ THÍCH TÁNH TUỆLê Tấn Tài
Thích Tánh Tuệ sinh năm 1971, thế danh Trương Điền An, bút danh Như Nhiên, quê ở Thừa Thiên Huế, sống và trưởng thành ở Đà Lạt. Là đệ tử xuất gia của Hoà thượng Thích Mãn Giác, tức thi sĩ Huyền Không (chùa Việt Nam, Los Angeles, California, Mỹ). Từ năm 1993, định cư tại Mỹ. Năm 2008 du học Ấn Độ. Phần lớn thời gian sống và làm việc tại Ấn Độ và Mỹ. Thích Tánh Tuệ, với những bài thơ đạo, thơ thiền, phổ biến trên các trang mạng được rất nhiều độc giả yêu thích, đã chia sẻ những dòng thơ nhẹ nhàng đưa Đạo vào Đời rất hữu ích cho người tu tập.
Cuộc đời không ưu ái cho ai cả, sung sướng, khổ đau ai cũng phải trải qua. Chúng ta thường lo toan vì tâm không trong sáng, không đủ can đảm để chấp nhận những khó khăn đến từ cuộc đời. Đừng băn khoăn tìm lẽ sống. Đừng tìm hạnh phúc đâu xa. Đừng buộc thân vào bề khổ. Nhà thơ khuyên chúng ta buông bỏ phiền não, sống thong dong, an nhiên, tự tại, hướng chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc đời: "Em đừng mãi đi xa tìm hạnh phúc Hãy yên ngồi nhận diện ở chung quanh.. Có đôi lúc thiên đường và địa ngục Chỉ cách nhau bằng một sợi tơ mành.. Đời bể khổ - ta có quyền không khổ Thân buộc ràng, ai nhốt được hồn mây? Lòng thanh thản niềm vui tìm bến đổ Khổ vì ưa ước hẹn kiếp lưu đày. Thôi đừng mãi băn khoăn tìm lẽ sống Lý tưởng là... tưởng có lý thôi em! Sống Tỉnh Thức giữa chập chùng ảo mộng Hạnh phúc theo hơi thở đến bên thềm..." (Về Trong Tỉnh Thức) Hạnh phúc không có nghĩa mọi thứ phải hoàn hảo, mà là chúng ta phải nhìn thấu sự không hoàn hảo. Khó mà có cầu vồng nếu không có một chút mưa. Thứ gì cũng có giá của nó, chút khó khăn, thử thách là gia vị của hạnh phúc khi chiến thắng. Trong mọi hoàn cảnh, luôn có điều gì đó tốt đẹp. Nếu chúng ta nhìn ra nó, chúng ta sẽ cảm nhận được hạnh phúc: "Có khi gặp nhiều nghịch cảnh Giúp ta mạnh mẻ, kiên cường. Đối diện muộn phiền, bất hạnh Khiến lòng thêm lớn Hiểu -Thương. Có khi công thành, hiển đạt Giúp mình hưng phấn, tự tin. Đôi khi bị đời phụ bạc Thương người lẻ bóng, chênh vênh.." (Tĩnh Tại) Đời lắm chuyện rối ren, nhưng vì tâm chúng ta còn kẹt giữa những đau khổ của thế giới bên ngoài mà bỏ quên thế giới bên trong. Đừng mãi chạy vội theo sự phồn vinh của xã hội, chúng ta dễ đánh mất chính mình, lỡ bao khoảnh khắc quý giá. Từ lâu rồi chúng ta vẫn vội đuổi theo những ảo ành xa xôi, hãy thanh tẩy tâm hồn, trở lại với cái tâm hồn nhiên, và an trú trong hiện tại: "Vội đến, vội đi, vội nhạt nhòa Vội vàng sum họp vội chia xa. Vội ăn, vội nói rồi vội thở Vội hưởng thụ mau để vội già. Vội sinh, vội tử, vội một đời Vội cười, vội khóc vội buông lơi. Vội thương, vội ghét, nhìn nhau lạ! Vội vã tìm nhau, vội rã rời… Vội bao nhiêu kiếp rồi vẫn vội Đuổi theo hạnh phúc cuối trời xa. Ngoài hiên, đâu thấy hoa hồng nở Vội ngày, vội tháng, vội năm qua." (Vội) Cuộc sống không chỉ có một cá thể tồn tại biệt lập, con người phải sống với bạn bè, gia đình, xã hội ... và cả vụ trụ bao la. Chúng ta chỉ là chiếc lá mong manh giữa những đổi thay của vạn vật. Thế nên những điều bất như ý vẫn cứ xảy ra một cách tự nhiên. Thành thì phải bại, hợp thì phải tan, chấp nhận mỉm cười, rồi như một thoáng vô thường: “ Nửa đời người tôi hiểu được Vô thường - ấy lẽ thường nhiên Và ta chỉ là chiếc lá Trong rừng nhân loại vô biên. Nếu có một điều vĩnh cửu Thì đó chính là đổi thay Đổi thay - chẳng hề thay đổi Đành hanh ... tại thế gian này” (Bài Học Nửa Đời) "Đau thương, mới gọi là tình, Khổ ưu, mới gọi nhân sinh kiếp người. Đổi thay, mới gọi cuộc đời, Khóc cười, mới gọi luân hồi nhục vinh. Thăng trầm, mới gọi điêu linh, Mệt nhoài, mới gọi ba sinh nổi chìm. Thì thôi, chấp nhận mỉm cười Bao dung tâm lượng cho đời rộng thêm. Ngồi yên giữa cuộc lênh đênh Biết đâu vượt thoát hai bên vui, buồn. Để lòng ngát một làn hương Từ miền cố quận Chân thường thoảng qua..." (Như Thế Cuộc Đời) Phật tử đi chùa với nhiều tâm thức khác nhau, nhưng tựu trung là để hướng thiện, để thay đổi hình thức sinh hoạt của mình. Tu từ trong ruột tu ra. Tu lúc nào hạnh phúc lúc đó. Đôi khi hạnh phúc lại đến từ những khoảnh khắc nhỏ trong cuộc sống thường ngày. Đó có thể là lúc chúng ta lắng mình để hưởng trọn vẹn ánh bình minh lên hay hoàng hôn xuống: "Thanh thản là khi tóc đổi màu Hiểu ngày sắp tới sẽ về đâu.. Biết trăm năm hẹn cùng sương khói Vạn sự trôi về nơi bể dâu.. Hạnh phúc là khi giữa đổi thay Lắng yên - trọn vẹn phút giây này.. Ngắm bình minh đến, hoàng hôn lại Thả hết ưu phiền.. theo gió bay.." (Hạnh Phúc Là Khi) "Tu từ trong ruột tu ra Chớ tu vì.. mắt người ta ngó mình. Mong manh cái kiếp hữu tình Vướng chi mấy chuyện linh tinh.. hết giờ!" (Tu Từ Trong Ruột Tu Ra) "Bởi cái vui ta thường hay ôm giữ Trong vòng tay, thế giới của riêng mình. Niềm vui đó đâu thể nào lan tỏa Đến chân trời.. đến khắp cả muôn sinh?.. Bởi cái khổ ta vẫn thường xua đuổi Đuổi không đi, khổ dội lại nơi lòng. Khổ dồn nén.. tháng ngày ta cằn cỗi.. Ta trách đời sao thiếu vắng cảm thông!" (Nhận Biết Như Là) Đời người tưởng chừng dài lắm nhưng suy cho cùng cũng là chớp mắt, sao không tìm niềm vui trong hiện tại mà lại mơ một ngày mai hạnh phúc: "Đời ngắn lắm cầm tay nhau chưa đủ Nói làm chi lời chia cách vực sâu. Hắt hơi thở là tạ từ cuộc lữ Dẫu muốn tìm, chẳng dễ gặp nhau đâu! Ngày ngắn lắm chưa cười đêm đã xuống Sao ta hoài ước muốn chuyện.. sương tan. Sao chỉ thấy ngày mai là hạnh phúc Còn Bây Giờ, để phai úa thời gian? Đời quá ngắn thương nhau còn chưa đủ Bận lòng chi bao oán hận bâng quơ.. - Ta cười bóng trong gương cười trở lại Lòng yêu thương thành biển rộng vô bờ." (Cho Bỏ Lúc Trăm Năm) Trần gian là“cõi tạm” rồi một ngày nào đó phải nói lời tạm biệt. Không ai biết được chuyện ngày mai. Niềm vui cũng không còn, đau khổ cũng sẽ qua, tình yêu cũng phôi pha... Chúng ta cần an nhiên giữa những thăng trầm: "Dặn em, lắng giọt ưu phiền Nhìn thu trải nắng trên miền cỏ hoa Chi rồi cũng sẽ phôi pha Trăm năm đó chẳng qua là một hơi! - Dặn em quên lối ngược, xuôi, Ngồi yên, thở nhẹ, biết trời chớm Thu.. (Khi Trời Chớm Thu) "Đâu ai thấu được chuyện ngày mai Kẻ đến, người đi giữa chốn này? Chắc gì về được sân ga cuối Khoan thứ khi đời chưa đổi thay. Ngắn ngủi cùng đi một đoạn đường Tuổi chiều tóc bạc ngắm tà dương. Mỉm cười, hai kẻ nhìn nhau gật: - Ừ! chẳng chi ngoài Sống để Thương''. (Cùng Một Chuyến Đi) "Niềm vui dù quá lớn Sẽ dần dần trôi qua, Và nỗi đau cùng cực Rồi cũng tìm phôi pha.. Biết thế đừng tự phụ Vì thành công hôm nay Cũng không sầu ủ rũ Lúc gặp điều không may!.." ...Sao trẻ con hay khóc Mà hiếm khi chúng buồn? Người lớn năng cười cợt Giữa tiếng lòng lệ tuôn!" (Trầm Tĩnh Sống) "Đôi lúc.. nghe lòng như khói sương! Cõi tình hư thực giữa vô thường. Trăm năm bóng nguyệt dòng lưu thủy Mong vớt làm chi chuốt đoạn trường. Rồi cũng qua dần bao giấc mơ Trả ta về lại thuở hoang sơ. Hỏi người thiên cổ từng xây mộng Đã toại nơi lòng hay vẫn chưa?" (Chi Rồi Cũng Qua) Triết gia Pháp Blaise Pascal cho rằng con người vừa là ánh hào quang vừa là cặn bã của tạo hoá. Xưa nay vẫn thế. Có yêu thương có hận thù. Khi chìa bàn tay này cứu giúp nhau song lại cũng có thể rút dao đâm nhau bằng bàn tay kia. Cuộc sống không nhất thiết phải phân biệt rõ trắng đen.Tranh chấp với người nhà, giành được rồi thì tình thân cũng mất đi. Tính toán với người yêu, rõ ràng rồi thì tình cảm cũng phai nhạt. Hơn thua với bạn bè, chiến thắng rồi thì tình nghĩa cũng không còn. Sau ngày là đêm. Sau tuổi xuân vui nhộn là tuổi già buồn tênh. Chân lý không thuộc về sự khen ngợi hay chỉ trích, mà thuộc về nơi người nào thấy và biết đúng, nghe và cảm nhận đúng, nói và làm đúng. Càng trưởng thành chúng ta càng học được cách sống tĩnh lặng, bình tâm bỏ qua mọi chuyện. Có nhiều cách sống, ngoài im lặng, vốn dĩ chẳng còn cách nào khác… "Giọt mực rơi vào ly nước Nước kia liền biến đổi màu Những con mắt nhìn e ngại Chắc là không uống được đâu! Giọt mực rơi vào đại dương Vẫn một màu xanh bất biến Chẳng vì chút nhỏ khác thường Mà đổi thay, mà bất tiện! Sống giữa nhân hoàn tâm địa Khó lòng dung thứ, bỏ qua Ta thành nước hoen màu mực Làm sao có thể pha trà!" (Hai Giọt Mực) "Trong mưa có giọt nắng vàng Nơi bùn thoang thoảng.. mơ màng hương sen. Giữa ngày nghiêng bóng màn đêm Canh khuya chợp mắt, nắng lên ngập hồn. Sau niềm vui có nỗi buồn Trong tù ngục thấy con đường thoát ly. Nơi dung nhan tuổi xuân thì Có đôi mắt Mẹ xếp li buổi chiều. Ghét người, bởi chính vì Yêu Yêu bao nhiêu Hận bấy nhiêu cũng là.. Trong chùa có cả ta bà Trong ta bà ẩn một toà Như Lai." (Lẫn Trong Nhau) "Ai hay trong một tách trà Có hồ sen ngát mượt mà dâng hương. Ai hay trong gió ngàn phương Đã mang hơi thở trùng dương xanh ngời. Tay em cầm mảnh giấy rời Nhìn sâu... chiếc lá trên đồi nằm im. Ai hay trong một cánh chim Chở theo nỗi nhớ trái tim xa nhà. Hữu thân giữa chốn Ta Bà Là vương bóng dáng hằng sa luân hồi. Ngửa bàn tay dưới mặt trời Lặng nhìn, hội ngộ bao đời xa xôi..." (Ai Hay) Tình mẫu tử là sức mạnh kỳ diệu giúp con người vượt lên những khó khăn của cuộc sống. Xưa con chờ mẹ đi chợ về, nay mẹ đợi con về thăm trong căn nhà hiu quạnh. Trời trút cơn mưa, cha nhường dù cho con che chở những nhiễu nhượng của cuộc đời...Ôi, chúng ta đừng quên tình thương thiêng liêng của mẹ cha: "Mẹ vẫn sống âm thầm như mọi lúc Sáng chiều quanh bếp núc với vườn rau. Nhà quạnh hiu mẹ đứng cạnh giàn bầu.. Con dăm đứa vì đâu... giờ xa vắng!" (Bởi Mẹ Là Lẽ Sống Của Đời Con) "Mẹ xưa đi chợ con chờ Chừ khôn lớn.. Mẹ từng giờ đợi con. Mây trời xuống ngủ đầu non Ầu ơ.. tiếng Mẹ ai còn nhớ chăng.. Những lời khuyên bảo, dạy răn Còn theo con vạn bước trần gieo neo?" (Chờ Con) "Con về trời đổ mưa to Thầy trao con một chiếc Ô che đầu. Con không cần trả lại đâu! Giữ mà che lúc dãi dầu nắng sương.. Ô này tên gọi Tình Thương Che con trước những nhiễu nhương cuộc đời. Trước bao thuận nghịch, đổi dời Hàng ngày đối diện vẫn cười an nhiên." (Chiếc Ô Thiền) Trong Phật giáo thì cái gì cũng do nhân duyên cả. Muôn vật ở thế gian này như bóng trăng đáy nước, nhìn thấy như có nhưng rốt cuộc thì không. Cho nên có cũng như không, chỉ vì duyên hợp tạm có. Đã là duyên hợp, chúng ta đừng chấp nó thật thì sẽ không đau khổ: "Nào ai biết trở về làm mây trắng Kiếp nhàn vân xa vắng nẻo vòng quanh… Nửa đời người tôi học được Tan hợp, thăng trầm.. bởi duyên. Lúc muôn sự về chốn cũ Nhẹ nhàng, đâu bận niềm riêng." (Bỏ Lại Bên Đời) "Trong chữ Duyên vốn tiềm tàng chữ Nợ Chữ sum vầy chôn nức nở chia xa. Nhớ tìm quên, quên tìm nhớ, sa đà… Đành xuôi ngược cõi Ta bà vô tận." (Một Chữ Duyên) "Đừng tưởng tình yêu sẽ vĩnh hằng Vui chưa tròn vẹn đã băn khoăn. Duyên phận vô thường ai nói được Nên tập mở lòng yêu thế nhân." (Đừng Tưởng) Sống trong cõi đời tức là đang sống trong giấc mộng và biết chắc rằng sẽ có những cơn ác mộng bất ngờ đến với chúng ta, vĩnh viễn không bao giờ chỉ toàn mộng đẹp. Đã là mộng thì tất nhiên không thật, chỉ là ảo ảnh mà thôi. Con người thường buông cái chân thật để giữ cái giả dối nên "túy sanh mộng tử", lúc sống thì như kẻ say rượu, không biết mình từ đâu đến, lúc chết thì như kẻ đang nằm mộng, không biết mìmh sẽ về đâu: "Hôm kia nằm mộng thấy Đời tột đỉnh giàu sang Bước lên ngôi quyền lực Hạnh phúc và vinh quang. Niềm vui chưa hưởng trọn Bỗng... tiếng gà gáy vang Giật mình, choàng tỉnh dậy Ta nhìn ta, ngỡ ngàng! Đời giàu sang, nghèo khó Hai nét mặt buồn, vui Trong mắt người tỉnh ngộ Mộng cứ là... mộng thôi!" (Mộng Cứ Là Mộng Thôi) "Không ai sống mãi trăm năm Thế mà tính chuyện xa xăm ngàn đời. Không ai biết được tuổi trời Mà ôm mộng tưởng đổi dời thế gian. Thở vào có lúc thở ra Giữa hai hơi thở đời ta lắm điều. Không ai dám bỏ tình yêu Dù tình ẩn chứa bao nhiêu luỵ sầu." (Mơ Hoang) "Đời sắp hết, sao muộn phiền chưa hết? Bao lo toan, chẳng một chuyện ra hồn! Ngước mắt nhìn chiều tím nhuộm hoàng hôn Nghe trời đất chứa lẽ gì sâu thẳm? Đời mộng mị sai lòng hoài chan chứa Biển mặn đày cơn khát chẳng hề nguôi. Ta là ai mà đắm đuối cuộc đời Mà đánh đổi nụ cười qua nước mắt! Một ngọn nến ngời khi tà dương sắp tắt Còn chút này… sực tỉnh thắp bình minh. Xoay mặt vào trong, thôi ''bắt bóng đuổi hình'' Cho vạn kiếp lênh đênh chừ khép lại. Đôi mắt nhắm, thương chuỗi ngày ngây dại Nhân gian ơi... cõi mộng biết chăng là!" (Thắp Nến Hoàng Hôn) "Người về qua ngõ tàn phai Mang hồn du tử trần ai chập chùng. Đất trời sương phủ mông lung Nghiêng vai trút sạch tận cùng đảo điên. Một đời qua, nặng ưu phiền Tháng năm đầu đội bao niềm âu lo. Từ đâu, ai đã buộc cho Khư khư rồi lại... bo bo nghiệp trần. Người về qua ngõ phù vân Cõi tình phai dấu, nhịp chân Vô Thường. Không ưng vui, có đâu buồn Phong trần bỏ dưới cội nguồn Chân Như. Ngày về mặc áo không hư Gọi người trong mộng giã từ kiếp mơ. Và từ đó hết làm thơ Mây trong cõi ý mịt mờ, loãng tan..." (Qua Ngõ Phù Vân) Mỗi người đều có quan niệm riêng về cuộc sống, qua đó thể hiện nhu cầu, lợi ích, khát vọng, hoài bão của chính mình. Thích Tánh Tuệ đưa chúng ta thoát khỏi cái nhìn thế giới thông thường, tránh qua bên đời mưa nắng để nhìn cuộc đời toàn diện. Mỗi người, mỗi vật đều có tánh tự nhiên của riêng mình, nếu biết thuận theo thiên tính đó thì hạnh phúc: "Bao nhiêu mưa đổ bên trời Để hồn sa mạc xanh ngời cỏ cây. Bao nhiêu là những áng mây Cho đời bóng mát giữa ngày hạ sang. Bao nhiêu là giọt nắng vàng Thắp cho màu mắt đã tàn nỗi vui. Bao nhiêu tiếng nấc ngậm ngùi Để ta khôn lớn, hiểu đời biển dâu? Bao nhiêu là những đêm thâu Để người quên một mối sầu tơ vương. Bao lâu sống biết yêu thương Để bù lấp nỗi vô thường bỗng nhiên." (Bao Nhiêu) "Một tờ giấy khai sinh Đời bắt đầu từ đó Khổ, vui... rình lấp ló Theo gót ta vào đời. Hãy sống đời lạc trú Với hiện tại đang là. Từng ngày từng ngày qua Hồn thăng hoa, tỉnh thức." (Những Mảnh Giấy Cuộc Đời) "Ví dụ ngày mai tôi bước xa Bàn tay quen nắm có buông ra - Còn hơn thiên hạ từng câu nói. Bao nỗi căm hờn, quên thứ tha? Nếu thật ngày mai tôi bỏ đời Chiều nay ngồi nhẹ ngắm mây trôi. Niềm thương xin gửi cùng đây đó.. Nguyện chỉ mang theo những nụ cười." (Nếu Không Còn Ngày Mai) Ngôn ngữ thông thường khó có thể diễn tả trọn vẹn cái tĩnh mà động, thường mà biến, hư mà thật trong Phật pháp. Nhưng với sức cuốn hút hấp dẫn kỳ lạ của thơ, các thiền sư đã phát huy được tư tưởng Thiền Tông, giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc sự tồn tại của bản thân. Ngoài chất Thơ, còn có thêm chất Thiền, chất Đạo, nhờ vậy mà thơ Thích Tánh Tuệ mang một nét độc đáo, đặc sắc, đóng góp cho sự phát triển của văn học, và làm cho thi ca trở nên phong phú và hấp dẫn hơn. Lê Tấn Tài San José, đầu thu 2022 . |